تلاش برای تبدیل سلول‌های بنیادی شیر مادر به سلول‌های عصبی

به نقل از پژوهشگاه رویان، بیماری‌ها و آسیب‌های وارد بر سیستم عصبی منجر به از دست رفتن سلول‌های عصبی (نورون ها) و سلول‌های گلیال (سلول های حمایت کننده از سلول های عصبی در سیستم عصبی مرکزی) شده که درنهایت باعث فرسایش بافت عصبی می‌شود.

یکی از روش‌های بالقوه برای ترمیم سیستم عصبی، تمایز سلول‌های بنیادی در کنار روش‌های جدید مهندسی بافت است. سلول‌های بنیادی از منابع مختلفی مانند بافت‌های جنینی و بافت‌های بالغ مختلف قابل استخراج هستند. مهم‌ترین عوامل در انتخاب منبع استخراج سلول‌های بنیادی، غیرتهاجمی بودن روش برداشت و پتانسیل تمایزی آنان است.

استفاده از سلول‌های بنیادی بالغ باتوجه به در دسترس بودن آنان و کم‌تر بودن محدودیت‌های اخلاقی مرسوم‌تر است. مرسوم‌ترین سلول‌های بنیادی، سلول‌های برداشت شده از بافت پوست، بند ناف، بافت چربی و مغز استخوان هستند. بافت پستان در زنان از ساختارهای غددی تشکیل شده است که در اثرات تغییرات هورمونی طی بلوغ و بارداری دستخوش تکثیر و هیپرتروفی می‌شود.

شواهد متعددی بر وجود رده‌ای از سلول‌های بنیادی در آلوئول و مجاری بافت پستان تأکید می‌کند که به آن سلول‌های بنیادی پستانی می‌گویند. نشان داده شده است که طی شیردهی سلول‌های بنیادی پستانی در شیر وجود داشته و از آن قابل استخراج هستند. مسئله مهم دیگر در تمایز سلول‌های بنیادی ماتریکس خارج سلولی است که به دلیل توانایی آن در تشخیص و پاسخ به پیام‌های محیطی جزئی مؤثر و تعیین‌کننده در رشد، تکثیر و تمایز سلول‌ها محسوب می‌شود.

استفاده از داربست‌های سه بعدی در زمان کشت سلول می‌تواند با بازآفرینی شرایطی مشابه با ماتریکس خارج سلولی بر سرنوشت سلول‌ها مؤثر باشد. با هدف تمایز سلول‌های بنیادی برداشت‌شده از شیر انسان به سلول‌های عصبی، دکتر منصوره سلیمانی، نسیم گودرزی، دکتر مرضیه ابراهیمی و همکارانشان در دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، پژوهشگاه رویان، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، دانشگاه ریودوژانیرو برزیل و دانشگاه علوم پزشکی شیراز طی پژوهشی از داربست هیدروژلی پیوراماتریکس (PuraMatrix) استفاده کردند.

در این پژوهش سلول‌های بنیادی برداشت شده از شیر مادر به شکل دو بعدی و همچنین بر روی بستر مذکور کشت داده شدند و نتایج حاصل از تمایز آنان مورد مقایسه قرار گرفت. ابتدا سازگاری سلول‌های بنیادی مشتق شده از شیر مادر با بستر مذکور و میزان زنده‌مانی آنان بر این بستر با روش‌های آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. سپس سلول‌ها با استفاده از محیط نوروژنیک به سلول‌های عصبی تمایز داده شدند و پس از ۲۱ روز میزان بیان نشانگرهای اختصاصی سلول ها عصبی و سلول های گلیال در آنان مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج این پژوهش که در نشریه بین‌المللی Brain Research منتشر شده است، نشان داد میزان بیان نشانگرهای سلول‌های عصبی در سلول‌های کشت داده شده بر بستر هیدروژلی پیوراماتریکس نسبت به سلول های کشت داده شده به شکل دوبعدی به میزان قابل ملاحظه ای بیشتر بود.

نتایج این پژوهش نشان داد ترکیب استفاده از سلول‌های بنیادی مشتق شده از شیر مادر با بستر هیدروژلی پیوراماتریکس می‌تواند یک اولویت مطلوب برای بازسازی سیستم عصبی و سلول درمانی آن باشد.