تاریخچه هنر قالی بافی در ایران

هنر قالی بافی ایران از دیرباز زبانزد مردم جهان بوده و هست ، همین باعث شده تا افراد زیادی مشتاق به دست آوردن فنون فرش بافی ایرانی باشند.

آن ها با تقلید از این هنر زیبای ایرانی به کیفیت فرش‌های بافت کشور ایران لطمه وارد می کنند.

طرح‌هایی که توسط هنرمندان چیره دست ایرانی برای فرش‌ها، گلیم‌ها و قالیچه‌های ایرانی ایجاد شده است.

این طرح ها به فرش‌ بافی رنگ و بوی دیگری داده و همین امر باعث پیشرفت این هنر اصیل کشورمان شده است.

از قدیم مردم برای آن که به خانه‌های خود نقش و نگاری هدیه بدهند و یا اینکه خانه‌ها را از حالت بی روحی به سمت زیبایی و جذابیت سوق دهند از

فرش‌های دستبافت استفاده می‌کردند.

در واقع در گذشته نه چندان دور افراد زیادی در پی یاد گیری و یا بافت فرش و گلیم به سر می‌بردند.

هم اکنون نیز کارگاه‌های قالی بافی دستی و ماشینی ایجاد شده است که می‌تواند این هنر را بیش از پیش به مردم جهانیان بشناساند.

در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچهٔ هنر قالی بافی در ایران و همچنین انواع فرش ایرانی آشنا کنیم. پیشنهاد می‌کنیم تا پایان مقاله همراه ما باشید.

?

نگاهی گذرا به تاریخ هنر قالی بافی قبل از اسلام

قبل از اینکه هنر قالی بافی به صورت کنونی در جامعه رونق داشته باشد، مردم در قرن‌های پیش برای اینکه بتوانند آسایش و راحتی را به خانواده خود هدیه

کنند از پوست حیوانات به عنوان زیر انداز و پوششی برای حفاظت از سرما استفاده می‌کردند.

با گذر زمان و تداخل تجربه با تفکر، بافندگی رونق گرفت که هم اکنون به صورت کنونی در حال پیشرفت و تکامل است.

برای فرش بافی ایرانی دو دوره قبل از اسلام و بعد از اسلام در تاریخ بیان شده است که در این قسمت به دوره قبل از اسلام اشاره می‌کنیم.

دوره قبل از اسلام که به دوره ساسانیان و هخامنشیان می‌رسد فرش‌های بافندگان ایرانی به کتاب‌های نوشتهٔ تاریخ طبری راه یافته است.

در این دوره یک نوع قالی به دلیل داشتن نقش و نگاره‌های زیبا به قالی بهار خسرو معروف بوده است که نویسنده کتاب طبری از آن در کتاب خود نام برده است.

قبل از آن در سال ۱۹۴۹ میلادی یک نوع فرش بافته شده که به عنوان زین اسب به کار برده می‌شد.

این فرش در مرزهای مغولستان پیدا شد که با توجه به نوع نقش و نگار آن گفته شده است که از فرش‌های بافت ایرانی است.

لازم است اشاره کنیم که این فرش عتیقه را به نام پازیریک می‌شناسند.

?

تاریخچه هنر قالی بافی ایران بعد از ظهور اسلام

بعد از اینکه اسلام به سرزمین ایران وارد شد به دلیل وجود اعراب هنر قالی بافی از رونق افتاد. چرا که در این زمینه استعداد کافی نداشتند.

بعد از آن امویان و بنی عباس به حکومت رسیدند و فرش بافی ایرانی رونق زیادی گرفت. چرا که آن‌ها از هنر ایرانی برای تزئین و زیبایی بخشیدن به فضای کاخ‌های خود استفاده می‌کردند.

با گذر زمان هنر قالی بافی در ایران تغییرات زیادی را به خود دیده است. بعد از اینکه بخشی از کشور ما به دست سلجوقیان افتاد، هنر قالی بافی به طرح‌های سلجوقی بافته شد.

دیری نگذشت که تیمور به ایران وارد شده و باز هنر بافندگی با تغییر در طرح‌ها و نگاره‌ها همراه شد.

چرا که طرح‌های هندسی سلجوقی، جای خود را به خط‌های منحنی و دایره‌ای داد. در ضمن دوره تیمور به عنوان یک دوره پیشرفت برای قالی بافی بیان شده است.

دوره‌های بعد از تیمور، هنر قالی بافی با دست هنرمندان ایرانی تغییراتی ایجاد شد که این دوران در زمان تیموریان و صفویان قالی بافی اوج گرفت.

به طوری که در دوره صفوی قالیبافی که در روستاها رونق داشت به سمت شهرها روانه شده و در کارگاه‌های قالی بافی هنر مندان ایرانی فعالیت خود را ادامه دادند.

لازم است بدانید که از دوارن صفوی هنر قالی بافی به شهرهایی نظیر اصفهان، کاشان، تبریز و حتی کرمان رسید. همچنین در این دوره فرش‌های ایرانی به عنوان کالای صادراتی یک محصول خاص ایرانی به کشورهای اروپایی صادر شد.

?

سرمایه گذاری کشورهای اروپایی در ایران

هنر قالی بافی ایرانی به حدی در دوره صفویان پیشرفت داشت که منجر به صادرات به کشورهای اروپایی شد.

طرح‌های خاص قالی‌های ایرانی و همچنین نوع گره‌های بافنده‌های ایرانی باعث شد تا بیش از پیش این هنر در کشورهای اروپایی شناخته شود.

در بین دوره صفویان و دوره قاجاریان، افت زیادی در هنر فرش بافی ایران ایجاد شد. دلیل این افت و عقب نشینی فتنه افغان‌ها بود که برای حذف دولت صفویان ایجاد شد.

وقتی قاجاریان حکومت را به دست گرفتند هنر فرش بافی به دوره اوج گیری خود وارد شد. در این دوره کشورهای اروپایی مانند آمریکا و انگلیس در کشور ما بر روی این هنر سرمایه گذاری کردند.

بعد از سرمایه گذاری کشورهای اروپایی، کارگاه‌ها و شرکت‌های تولیدی زیادی راه اندازی شد که در این بین بهترین بافندگان و نفیس‌ترین فرش‌ها در تبریز، اراک، مشهد، کرمان و همدان بافته شد.

تقسیم بندی نوع بافت فرش ایرانی

بعد از آشنایی شما با تاریخچه فرش بافی، بهتر است در مورد تقسیم بندی فرش‌های ایرانی نیز به چند نکته اشاره کنیم :

یکی از ویژگی‌های فرش ایرانی جنس آن است. انواع مختلفی از فرش‌های ایرانی با نخ‌های مختلف  بافته می شوند نظیر :

• نخ کرکی
• نخ پشمی
• نخ کرکی پشمی
• نخ‌های ابریشمی
• چله های ابریشمی

رنگ فرش نیز در تقسیم بندی این کالا تأثیر گذار است.

در برخی از فرش‌ها خود فرش رنگ شده ولی در برخی دیگر نیز الیاف و نخ‌های به کار رفته در آن رنگ آمیزی شده‌اند.

رنگ‌های به کار رفته در فرش‌های دستبافت ایرانی با رنگ‌های گیاهی، حیوانی و … رنگ آمیزی شده است.

فرش ایرانی با توجه به اندازه به تعداد مختلفی تقسیم می‌شود که به صورت قالیچه، قالی، کناره، سجاده و … در کارگاه‌ها تولید می‌شود.

فرش‌های ایرانی طرح‌های زیادی دارند که به صورت طرح‌های دستی، طرح‌های کامپیوتری، طرح‌های سنتی و … تقسیم بندی شده‌اند.