تنها برنامه موسیقایی سحر تلویزیون؛ مناجات‌هایی که اولین بار پخش شد

کامران سیف‌اللهی تهیه‌کننده و کارگردان برنامه «چهارگاه» که سحرهای ماه رمضان راهی آنتن شبکه چهار سیما می‌شود، درباره این برنامه اظهار کرد: محور اصلی این برنامه نغمه خوانی و مناجات‌ها بر پایه فرهنگ و آیین‌های اقوام مختلف است. در این راستا، از هر قومیت و منطقه‌ای که در زمینه مناجات‌خوانی تخصص داشتند، دعوت شد تا در هر شب به یکی از قطعات ماندگار این حوزه بپردازیم.

وی با اشاره به فصل‌های قبلی این برنامه یادآور شد: در ماه محرم، با استفاده از نغمات نوحه‌ها و اشعار مناسب، برنامه‌ها را جلو بردیم و حالا در فصل سوم، تمرکز برنامه روی مناجات‌های اصیل و قدیمی ایرانی قرار گرفت. بسیاری از افرادی که در زمینه مناجات‌خوانی فعالیت داشته‌اند در فاصله دهه‌های پایانی ۱۲۰۰ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی می‌زیستند و امروزه در قید حیات نیستند. ما پیش از این میزبان برخی از این افراد همچون قاسم رفعتی بوده‌ایم.

سیف اللهی با اشاره به ویژگی‌های برنامه یادآور شد: هر سحر در برنامه، قطعه‌ای از مناجات‌های قدیمی پخش می‌شود و کارشناسان به بررسی جنبه‌های عرفانی و فلسفی آن می‌پردازند. همچنین، آوازها، ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی مرتبط با هر قطعه نیز تحلیل و بررسی می‌شود. در سال گذشته، با همراهی چند تن از اساتید و پژوهشگران این مسیر را پیش بردیم و در این فصل نیز، با توجه به گستردگی مناجات‌ها، به دنبال دعوت از چهره‌هایی بودیم که در قامت کارشناس بتوانند هم اطلاعات تازه‌ای ارائه دهند و هم مخاطبان را به درستی هدایت کنند.

وی اضافه کرد: محمدرضا سنگری در همین راستا به عنوان مجری و میزبان انتخاب شد که در حوزه ادبیات آیینی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در بخش شعر، با محمدعلی مجاهدی متخلص به پروانه از مفاخر شعر ایران در دوره معاصر و در حوزه مناجات‌خوانی نیز با سیدعلی محمد سادات رضوی از شاگردان اسماعیل خان مهرتاش گفتگو کردیم که او در زمینه مناجات‌خوانی از جایگاهی والا برخوردار است. مناجات‌هایی که در این برنامه مورد توجه قرار می‌گیرد، دقیقاً همان مناجات‌های اصیل و اصلی است که بر پایه دستگاه‌ها و ردیف‌های موسیقی ایرانی بنا شده است. همچنین حجت الاسلام علی رهبر مفسر قرآن و نهج‌البلاغه از دیگر چهره‌های برجسته‌ای است که در این برنامه حضور داشته‌اند. ایشان که از اساتید دانشگاه نیز هستند، در مباحث مطرح‌شده در این دوره، کمک‌های شایانی ارائه کرد و این افراد میزبانان ثابت برنامه امسال هستند.

این کارگردان درباره شروع و روند برنامه نیز بیان کرد: در بخش اول، مناجات خوانده شده و سپس درباره آن بحث و گفتگو انجام می‌شود، در بخش دوم، افرادی که مناجات یا قطعه و اثر ماندگاری در فضای موسیقی ایرانی داشته‌اند، مهمان برنامه می‌شوند مثلاً جلال محمدیان با قطعه «مردان خدا» از جمله مهمانان ما بود که خودش هم در این حوزه فعال و پژوهشگر است.

وی با اشاره به این برنامه سحرگاهی که حالا به سومین فصل رسیده است، بیان کرد: مخاطب شبکه چهار، مخاطبی خاص محسوب می‌شود و اینکه توانسته‌ایم سومین فصل این برنامه را هم تولید کنیم، نشان‌دهنده این است که مخاطب هم نیازمند چنین برنامه‌هایی است.

سیف اللهی با اشاره به مناجات‌هایی که برخی به دهه‌های قبل تعلق دارند بیان کرد: برخی از قطعات مناجات‌خوانی که در برنامه پخش می‌شود، آنقدر قدیمی است که به استودیوهایی سپرده شده تا این آثار را پالایش کرده و کیفیت آنها را ارتقا دهند. برخی از این قطعات مانند آثار حسین سعادتمند قمی برای اولین بار پخش می‌شوند و هیچ نسخه باکیفیتی از آنها نبوده است.

وی در پایان گفت: در ماه رمضان، سلیقه موسیقایی و آوازی خاصی داشته‌ایم که گوش مخاطب به شنیدن این نوع آواها عادت کرده بود و حالا این برنامه تلاش دارد همین سلیقه موسیقایی را در این ایام ترویج دهد. متأسفانه سلیقه مردمی ما به سمت تغییراتی نامطلوب حرکت کرده و فراموش شده است که چه آواهای اصیلی را در گذشته گوش می‌دادیم.