اکران آنلاین فیلم کوتاه بستری برای فرهنگ‌سازی/ «دغدغه» مساله اصلی

محمدعلی حسینی فیلمساز معتقد است هر مخاطب با جهان‌بینی خودش، با جهان یک اثر روبرو می‌شود، پس تنها موردی که می‌تواند مخاطب و فیلمساز را هم‌مسیر کند، دغدغه داشتن فیلم است.

محمدعلی حسینی نویسنده و کارگردان سینمای کوتاه، درباره سختی‌های ساخت فیلم کوتاه و بودجه‌هایی که در اختیار فیلمسازان قرار می‌گیرد، گفت: متأسفانه شرایط امروز برای ساخت فیلم از هر زمان دیگری سخت‌تر شده است و در کنار بحث مالی و حمایتی و بودجه‌ای که از درجه اهمیت بالایی برخوردار است، مواردی نظیر پیدا کردن لوکیشن، طراحی صحنه و دکور، شرایط آب و هوایی برای آغاز کار و … جز سختی‌های ساخت یک فیلم کوتاه به حساب می‌آید.

وی بیان کرد: اگر امروز نهاد دولتی را می‌شناسید که برای ساخت یک اثر کوتاه مستقل یک ریال خرج کند، به من و دوستانم نشان دهید! درباره انجمن سینمای جوانان ایران نیز ترجیح می‌دهم صحبتی نکنم، چراکه طرحی را در شورای پیچینگ سال گذشته از بنده تأیید کردند، تا امروز یک قرانش هم واریز نشده است. این خلاصه‌ای از وضعیت اسفناک تولید فیلم کوتاه است و به گمان من، این وضعیت ماحصل بی کفایتی بخشی از مدیران است. اگر هم این روزها موفقیتی می‌بینید حاصل تلاش مستقل خود دوستان است و به اعتقاد من، هیچ مدیری حق نسبت دادن این موفقیت‌ها را به خود ندارد.

این کارگردان، درباره اکران آنلاین فیلم‌های کوتاه و کمک این نوع از اکران به فیلم کوتاه گفت: خوشبختانه در چند سال اخیر پلتفرم‌هایی که از وی او دی‌های معتبر نمایش و اکران آنلاین هستند، در کنار پلتفرم‌های مستقل تلاش بسیاری برای دیده شدن آثار سینمایی و ویژه سینمای کوتاه کردند که قابل تقدیر است. پیش از اینکه فیلم کوتاهم، «جایی در میان گاوها» اکران آنلاین داشته باشد، در جشنواره‌های معتبری چون بیلبائو و سه شهر آمریکا دیده شده بود و همین موضوع سبب شد در اکران آنلاین محدودش در ابتدای کرونا، با استقبال خوبی روبرو شود و به واسطه همین تجربه خوب، سبب شد به دیگر پلتفرم‌های اکران آنلاین نیز اعتماد کنیم. «جایی در میان گاوها» تنها در ۷ روز اول نمایش بیش از ۱۲ هزار بار دیده شد و تنها در یک روز بیش از ۵ هزار بار و در مجموع به مرز ۲۰ هزار بازدید نزدیک شده است و نمایش آنلاین این فیلم همچنان ادامه دارد.

اکران آنلاین فیلم کوتاه بستری برای فرهنگ‌سازی و دیده شدن

وی با اشاره به نکات مثبت اکران آنلاین فیلم کوتاه، تصریح کرد: فارغ از نظرات مثبت و منفی و رضایتمندی مخاطب، هیچ زمانی دیگری و در هیچ سالن سینمایی و هیچ شکل اکرانی، ما نمی‌توانستیم به این تعداد و تنوع از مخاطبان برسیم مخاطبانی که از طریق شبکه‌های اجتماعی نظرات خود را مطرح می‌کنند و این، بهترین شکل تعامل در جهان مدرن امروز است. من به عنوان یک فیلمساز هرگز تأکیدی بر اکران حتمی و ۱۰۰ درصدی در سالن سینما تحت هر شرایطی ندارم، به ویژه اینکه مساله جان انسان‌ها در میان باشد. خاطرم است که دوستان زیادی پیشنهاد اکران در بسته‌های «هنر و تجربه» را دادند اما من و حسین فلاح آبادی موافق نبودیم و خدا را شکر که با استقبال مخاطبان جوابش را گرفتیم.

حسینی درباره فروش فیلم کوتاه نیز بیان کرد: بچه‌های سینمای کوتاه عمدتاً بستر نمایش و دیده شدن اصلی فیلم‌های خود را در جشنواره‌های داخلی و خارجی می‌بینند و کمتر به دنبال فروش بیشتر و تجارت هستند، چون همان‌طور که از اسمش پیداست بستر فیلم کوتاه، فضایی برای فروش و تجارت آن‌چنانی نیست و ما هم با توجه به همین دیدگاه و آگاهی ترجیح می‌دهیم صرفاً مخاطبان خود را پیدا کنیم و سعی می‌کنیم خود و اثرمان را بیشتر بشناسانیم. عمدتاً به عنوان خالق یک اثر کوتاه توقع مالی نداریم، حال اگر در این بین، یک فیلم به فروش بالایی هم دست پیدا کرد، چه بهتر. برای من به شخصه اصلی‌ترین نکته در اکران آنلاین و نمایش در بستر آنلاین فیلم کوتاه، فقط و فقط فرهنگ‌سازی و تشویق مردم برای دیدن فیلم کوتاه است برای اینکه بدانیم فیلم کوتاه هم نوعی از سینمای حرفه‌ای است که باید برای دیدنش هزینه پرداخت کرد درست مثل یک سالن سینما و خرید بلیت برای دیدن یک فیلم سینمایی.

به شخصه اصلی‌ترین نکته در اکران آنلاین و نمایش در بستر آنلاین فیلم کوتاه، فقط و فقط فرهنگ‌سازی و تشویق مردم برای دیدن فیلم کوتاه است برای اینکه بدانیم فیلم کوتاه هم نوعی از سینمای حرفه‌ای است که باید برای دیدنش هزینه پرداخت کرد درست مثل یک سالن سینما و خرید بلیت برای دیدن یک فیلم سینماییوی که فیلم کوتاهش در حال اکران آنلاین است، درباره ایده اولیه فیلم کوتاه «جایی میان گاوها» و فضاسازی آن بیان کرد: تاریخ نگارش «جایی میان گاوها، به سال ۹۷ برمی‌گردد زمانی که مفاسد اقتصادی و ماجرای تعطیلی بازار ارز در فردوسی یکی از مهم‌ترین اخبار روز ایران بود. البته هدف ما این نبود که بخواهیم یک داستان به‌روز بنویسیم اما عملاً بخشی از دغدغه ذهنی ما شده بود. ایده کلی ما این بود که «چه می‌شود اگر جای کارگر ساده و کارفرمای فاسد عوض شود» و بر این اساس، تحقیقات را آغاز کردیم و نسخه اولیه فیلمنامه بهمن ۹۷ تمام شد. فیلم، روایت ماجرای فرار یک کلاهبردار است که در آخرین معامله‌اش، اتفاقات دیگری رخ می‌دهد.

این کارگردان جوان در مورد فضاسازی فیلم و لوکیشن «جایی در میان گاوها» نیز بیان کرد: با توجه به تجربیات حسین فلاح آبادی نویسنده و کارگردان دیگر کار که از مشاهدات خودش در زمان کودکی و گاوداری صحبت کرد، به یک ایده و فضاسازی کلی رسیدیم و با کمی تغییر نتیجه نهایی ساخته شد. برای پیدا کردن لوکیشن گاوداری از اسفند سال ۹۷ تا اردی‌بهشت سال ۹۸ همراه با تیم تولید زمان گذاشتیم تا با فضای ذهنی و دکوپاژ فیلم هم‌خوانی داشته باشد و در نهایت بخشی از دکور فیلم که شامل اتاق اداری گاوداری می‌شود، توسط صدرا صدری طراح صحنه و لباس کاملاً ساخته شد.

حسینی در پاسخ به اینکه آیا در انتخاب بازیگران برای فیلم کوتاه، بازیگرانی که فاکتور توانمندی را دارند برای حضور در فیلم کفایت می‌کنند یا باید حتماً مخاطب با آنها آشنایی داشته باشد، گفت: برای انتخاب بازیگر در بین کارگردان‌های مختلف نسبت به عامه پسند بودن (بازاری بودن) یا خاص بودن فیلمنامه و مدل اجرا، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برای مثال در فیلم کوتاه «جایی در میان گاوها» هم من و هم حسین فلاح آبادی به طور خاص می‌دانستیم توانمندی و قدرت بازی با توجه به تک لوکیشن بودن فیلم به هر عامل دیگری ارجح است به همین دلیل، سراغ چهره‌های مطرح سینما و تلویزیون رفتیم و آقایان فرید سجادی حسینی، علیرضا مهران و وحید نفر را انتخاب کردیم که در کنار آنها نیز بازیگران تئاتری امیر شاه‌علی و فائقه شلالوند که نقش‌های کوتاهی داشتند.

وی تصریح کرد: نکته مهم در بازی که ما پیش از فیلمبرداری کاملاً به آن اشراف داشتیم، جنس بازی و بیان درست دیالوگ‌ها و در نهایت ایجاد حس سمپاتیک در مخاطب بود که قطعاً با حضور بازیگران آماتور به ثمر نمی‌نشست. از طرف دیگر ما لحظات ریز کمدی زهرخند هم در فیلم داشتیم که خوشبختانه گروه بازیگران به درستی در درآوردن آنها، همکاری کردند که نتیجه‌اش خنده کوتاه و فهم این لحظات در زمان اکران به ویژه در جشنواره فیلم کوتاه تهران در چهره مردم بود. پیش از آن نیز، من در آثار قبلی‌ام نظیر «پنج کلمه بیشتر» از تیم بازی ناآشنا و بازیگران تئاتری هم استفاده کردم که نتیجه فوق العاده بود اما «جایی در میان گاوها» این فضا را نمی‌طلبید.

هیچ فیلمساز کوتاهی بدش نمی‌آید در جشنواره‌های بزرگ دیده شود

حسینی در پاسخ به اینکه زمانی که ایده‌ای را قصد می‌کنید به نگارش دربیاورید، آیا به مخاطب جهانی نیز فکر می‌کنید یا خیر، گفت: «سینما» یک زبان است و قواعد و دستور زبان خودش را دارد پس مهم است که ارتباط درستی با مخاطبان چه در داخل و چه در خارج برقرار کنیم. اینجا بحث، بحثِ دغدغه‌مندی است و همان‌طور که پیشتر گفتم در بستر فیلم کوتاه جامعه هدف غالباً جشنواره‌ها و مخاطبان جهانی هستند. هیچ فیلمساز کوتاهی بدش نمی‌آید در جشنواره‌های بزرگ دیده شود و دستاورد ارزشمندی پس از سالیان سال کار در فضای فیلم کوتاه به دست بیاورد. چه بسا مسیر کار حرفه‌ای خود در سینمای بلند را هم روشن‌تر کند اما برای من به شخصه دغدغه‌مندی اهمیت و اولویت اصلی است. در حال حاضر، دو فیلمنامه آماده دارم که یکی درباره نقض حقوق حیوانات و دیگری درباره مشکلات آب و نقاط محروم در بلوچستان است. غالباً فضای بومی و اگزوتیک مورد پسند جشنواره‌های خارجی و مخاطبان خارج از ایران است اما خوب قبل از اینها من باید بر دغدغه خودم به درستی کار کنم. زمانی که دغدغه من ایده درستی را شکل داد و ایده، تبدیل به فیلمنامه استانداردی شد آن زمان مخاطبان داخل یا خارج، خواه ناخواه جذب آن اثر خواهند شد چون اثر قابل دفاعی است و دغدغه دارد.

«دغدغه‌مندی فیلم» مساله مورد توجه فیلمسازها باشد

وی در ادامه توضیح داد: خاطرم است زمانی که فیلم کوتاه «پنج کلمه بیشتر» را در سال ۹۲ با دغدغه مهاجرت ساختم، بسیاری از مخاطبان جشنواره‌هایی نظیر بیلبائو بحث داغی را پیرامونش شروع کردند و آن هم مهاجرت نخبه‌ها در شرایط سیاسی اجتماعی آن زمان ایران بود. به نظرم خیلی اهمیت دارد به عنوان یک فیلمساز فیلمی را بسازید که به مسأله‌ای می‌پردازد و باب گفتگو را نیز باز می‌کند. به عنوان مثال امروز مساله زنان و افغانستان در کنار موضوعات ترند روز اجتماعی ایران و خصوصاً موضوعات سیاسی، مورد توجه جامعه جهانی است. البته من اعتقادی به این ندارم که حتماً باید سراغ این سوژه‌ها رفت و همان‌طور که بالاتر گفتم مساله اول دغدغه است؛ فیلمی که دغدغه داشته باشد در پلان به پلان آن ذهنیت کارگردان و نویسنده موج می‌زند اما فیلم بدون دغدغه یک فضای الینه شده و خام تحویل مخاطب می‌دهد که مورد توجه هم قرار نمی‌گیرد.

این فیلمساز همچنین تاکید کرد: هر مخاطب با جهان بینی خودش، با جهان یک اثر روبرو می‌شود، پس تنها موردی که می‌تواند مخاطب و فیلمساز را هم‌مسیر کند، دغدغه داشتن فیلم است؛ همان جایی که باید همدیگر را درک کنید و این برای یک خالق اثر، پیروزی ارزشمندی است.

حسینی در پایان در مورد جایگاه جشنواره‌های جهانی برای فیلمسازهای فیلم کوتاه گفت: حضور در جشنواره‌های جهانی به ویژه جشنواره‌های تراز اول برای هر فیلمساز کوتاهی یک امتیاز به حساب می‌آید، چرا که وارد چرخه جدی و حرفه‌ای فیلم کوتاه می‌شود. همچنین در زندگی شخصی فیلمساز نیز تأثیر خواهد داشت و برای نوشتن و تولید اثر جدید ایجاد انگیزه می‌کند. طبیعتاً در حوزه فیلم کوتاه همه ما فیلم می‌سازیم که دیده شویم و تقریباً هیچ فیلمساز کوتاهی برای اکران و درآمدزایی فیلم نمی‌سازد چون فیلم کوتاه تجارت نیست. عزت، احترام و اعتباری که حضور در یک جشنواره درجه یک به یک فیلمساز می‌دهد، قطعاً آینده فیلمسازی او را دستخوش تغییر جدی می‌کند.