مباهله یک واقعه فرامذهبی است

امروز ۲۴ ذی‌الحجه سالروز مباهله است. جریان مباهله پیامبر (ص) نه تنها نشانگر حقانیت اصل دعوت پیامبر (ص) است، بلکه بر فضیلت همراهان او «حضرت علی (ع)، فاطمه (س) و حسنین (ع)» در این ماجرا دلالت می‌کند. شیعیان بر این اساس، معتقدند امام علی (ع) بر اساس آیه مباهله، به منزله نَفْس و جان پیامبر است. واقعه مباهله در ۲۴ ذی‌الحجه سال نهم هجری روی داد و آیه ۶۱ سوره آل عمران به آن اشاره دارد.

فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ؛ هرگاه بعد از علم و دانشی که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نمائیم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

مباهله، درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هر کدام ادعای حقانیت دارند. با این حال مسیحیان نجران، در روز واقعه از این کار خودداری کردند.

به مناسبت سالروز این جریان تاریخی و بررسی و تطبیق روایات متعدد شیعه و سنی در خصوص این واقعه با حجت‌الاسلام محمدمحسن مروجی طبسی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

مروجی در ابتدا عنوان کرد: در سال نهم هجری پیامبر اسلام (ص) هم‌زمان با مکاتبه با سران حکومت‌های جهان و مراکز مذهبی، نامه‌ای به اسقف نجران نوشت و در آن نامه از ساکنان نجران خواست که اسلام را بپذیرند. مسیحیان تصمیم گرفتند که گروهی را به نمایندگی از خود به مدینه بفرستند تا با پیامبر سخن بگویند، هیئت نجران که شامل بیش از ده نفر از بزرگان آنان بود به مدینه آمدند. هیئت نمایندگان در مسجد مدینه با پیامبر اسلام گفتگو کردند. پس از اصرار دو طرف بر حقانیت عقاید خود، تصمیم بر این شد که مسئله از راه مباهله خاتمه یابد، از این رو قرار شد که فردای آن روز، همگی خارج از شهر مدینه، برای مباهله آماده شوند. مباهله به معنای این است که من ادعا می‌کنم، بر حق هستم و اگر غیر از این است خداوند متعال ما را لعن و نفرین خواهد کرد و رحمت خود را از ما دور می‌سازد.

مباهله و اثبات حقانیت اهل بیت (ع)

وی افزود: اما در روز واقعه، مسیحیان، هنگامی که عزیزترین و نزدیک‌ترین اشخاص به پیامبر (ص) یعنی امیرالمومنین (ع) که بر اساس آیه مباهله (آیه ۶۱ سوره مبارکه آل عمران) نفس و جان پیامبر (ص) است، حضرت فاطمه الزهرا (س) و نیز حسنین را با صورت‌های نورانی و معصوم دیدند، به حقانیت حضرت رسول (ص) و دعوت اسلام پی برده و بدون حضور در مباهله، به مسئله خاتمه دادند. بدین ترتیب جریان مشهور مباهله که یکی از رخدادهای مهم تاریخ اسلام است، اتفاق افتاد.

مباهله یک واقعه فرامذهبی است

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به اینکه برخی می‌خواهند اهمیت این واقعه را تقلیل دهند و برداشتشان از این واقعه فقط فضائل اهل بیت (ع) است، گفت: در حالی که این یک رخداد بزرگ اسلامی است و به هیچ وجه مسئله شیعه و سنی نیست که برخی از فرق یا مذاهب بخواهند آن را تخریب کنند و عده دیگری آن را به نفع خودشان مصادره کنند، این یک مسئله فرامذهبی است، تمام کفر در برابر تمام اسلام قد علم کرد که البته تجسم اسلام در این واقعه ۵ تن آل عبا هستند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: نکته مهمی که برخی از آن غافلند و لازم است به آن تاکید کنم، این است که تمام مسلمین اعم از شیعه و سنی باید این واقعه را گرامی بدارند، واقعه مباهله یکی از وقایع متواتر و قطعی است و هیچ‌یک از مذاهب اسلامی چه شیعه و چه سنی نتوانستند منکر آن شوند، مباهله واقعه‌ای است که دوست و دشمن بدان اذعان دارند.

در تمامی گونه‌های نگارشی منابع اهل سنت به واقعه پرداخته اشاره شده است

این کارشناس مذهبی با اشاره به گونه‌های مختلف نگارشی کتاب‌ها و منابع اهل سنت عنوان کرد: دسته اول منابع اهل سنّت کتب فضائل نگاری هستند، همچنین کتاب‌های تفسیری اهل سنت، کتاب‌های حدیثی، کتاب‌های تاریخی و کتاب‌های رجال، از جمله این گونه‌های نگارشی در منابع اهل سنت هستند که به نوعی به واقعه مباهله اشاره کردند.

وی افزود: به عنوان مثال در کتاب‌های فضائل نگاری اهل سنت، «احمد بن حنبل» در کتاب «فضائل الصحابه»، «حاکم نیشابوری شافعی» در کتاب «صحابه» و نیز کتاب «فضائل فاطمه زهرا (س)» به این واقعه اشاره داشتند، همچنین «ابن مردویه اصفهانی شافعی» در کتاب «مناقب علی بن ابی طالب»، «ابونعیم اصفهانی شافعی» در کتاب «دلایل النبوّه» و نیز «بیهقی شافعی» در کتاب «دلایل النبوّه» با این مهم پرداختند.

حجت الاسلام مروجی تصریح کرد: «ابن مغازلی مالکی مذهب» در کتاب «مناقب علی بن ابی طالب» به این موضوع اشاره کردند.

وی گفت: عناوین کتبی که از نظر گذشت، تنها بخشی از کتاب‌های مناقب و فضائل نگاری اهل بیت (ع) است در حالی که بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در خصوص واقعه مباهله موجود است.

مروجی طبسی خاطر نشان کرد: در بسیاری از کتاب‌های تفسیر اهل سنت نیز ذیل آیه ۶۱ سوره آل عمران به این موضوع پرداخته شده، از جمله «ابن جریر طبری» در کتاب «جامع البیان» معروف به «تفسیر طبری» به این موضوع پرداخته، همچنین «ابن ابی حاتم رازی شافعی» در کتاب «تفسیر قرآن»، «ثعلبی شافعی» در کتاب «الکشف و البیان» و» واحدی شافعی در «اسباب النزول» و «بغوی شافعی» در کتاب «زاد المسیر»، و یا «زمخشری» در کتاب «کشاف» نمونه‌هایی از کتاب‌های تفسیری هستند که به این مهم پرداختند.

اشاره به واقعه مباهله در کتاب‌های تفسیری اهل سنت

وی یا اشاره به کتاب‌های حدیثی اهل سنت گفت، در کتاب‌های حدیثی اهل سنت نیز به این واقعه عظیم پرداخته شده از جمله «ترمذی» در کتاب «الجامع الصحیح»، «حاکم نیشابوری» در کتاب «المستدرک»، «یعقوبی» در کتاب «السنن الکبری» و…. همچنین در کتاب‌های تاریخی از جمله یعقوب در کتاب تاریخ نیز به این واقعه پرداخته شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: همچنین در کتاب‌های شرح حال نگاری اهل سنت نیز از جمله کتاب «تاریخ دمشق» از «ابن عساکر دمشقی» و یا کتاب «، تهذیب الاسماء» به این مهم اشاره شده است.

وی افزود: مواضع اهل سنت در ارتباط با این واقعه، در غالب مواقع تأیید این رخداد بزرگ است، اما برخی متعصبین اهل سنت نه تنها اشاره‌ای به این موضوع نداشتند بلکه، برخی به نفی این اتفاق پرداختند از جمله «بخائی» در کتاب «صحیح» و یا «مسلم» در کتاب «صحیح». اما باید توجه داشت که این گروه، در اقلیت هستند و جریان غالب اهل سنت با وجود تمام فرقه‌ها و مذاهب خود، بر این واقعه اتفاق نظر و تاکید دارند.

پیشنهاد ثبت واقعه مباهله به عنوان دومین واقعه عظیم جهان اسلام

مروجی در ادامه با اراده پیشنهادی در خصوص واقعه مباهله تصریح کرد: این واقعه باید در جهان اسلام به عنوان یک واقعه مهم تاریخی ثبت شود، از سازمان‌ها و نهادهای دست اندرکار این موضوع از جمله مجمع جهانی تقریب مذاهب، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، سازمان کنفرانس اسلامی تقاضا می‌کنم مباهله را به عنوان دومین واقعه عظیم اسلامی پس از واقعه غدیر خم در جهان اسلام ثبت کنند و گرامی بدارند.

اگر پیام‌های مباهله و غدیر به درستی دریافت می‌شد، در جهان اسلام تفرقه و تکفیر وجود نداشت

وی تاکید کرد: این وقایع باید از قالب کتاب و جزوه خارج شده و در ذهن و جان فرزندان و نسل آینده ما ثبت و ضبط شود. مباهله از جمله اتفاقاتی است که به حاشیه رانده شده، اگر مباهله و غدیر در جهان اسلام به عنوان یک واقعه فرامذهبی تکریم و به پیام‌های آن در کنار غدیر پرداخته می‌شد، امروز شاهد ظهور فرقه‌های تکفیری از جمله داعش، القاعده، طالبان و… نبودیم، دچار تفرقه، تشتت و پراکندگی نبودیم.